Op 14 augustus ben ik gaan reizen met de bekende intercity, die kent u nog wel van mijn eerdere blogs toen ik voor het eerst naar Edam/Volendam en Alkmaar reisde. De reis verliep soepel, het was wel bijna een half uur wachten op het busje van EBS (Busmaatschappij in de streek Waterland en omgeving) waarna ik over kon stappen op een ander busje van EBS richting Volendam. Ik had een halte in gedachte waar ik uit kon stappen ter hoogte van het centrum van Volendam. Het busje reed langs de haltes en ik vergat bij mijn halte uit te stappen die ik had gepland. U raadt het al, ik was bij de verkeerde halte uitgestapt, vlakbij het centrum van Volendam! Ik vroeg aan iemand hoe ik in Edam kon komen, op aanwijzing kon ik een weg helemaal teruglopen. Toen zag ik mensen op een veldje zitten waarbij ik vroeg hoe je weer naar Edam kon lopen.
Ik liep over een kort paadje waarna ik in het weiland belandde. Het was die dag, zondag, bloedheet, ruim 30 graden! Tussendoor eventjes pauze genomen om wat te drinken en te eten. Bij het weiland kwam ik bij de provinciale weg terecht, ik vroeg weer aan iemand hoe ik kon lopen naar Edam, langs de snelweg liep een (fiets)-weggetje met een tunneltje en bij een kruispunt naar rechts, en van het zuiden van Volendam in Edam terechtgekomen! Ik herkende nog veel aan Edam: de bouw van appartementen, de vaart, en de molen, de molen draaide! Dat duurde lang, vorig jaar deed de molen het even niet, maar die dag wel.
Via een bekend bruggetje zag ik een informatiebord met de bezichtiging die ik wilde. Na een kwartier wandelen trof ik het grote gebouw aan: het Fort bij Edam, die wilde ik sinds het eerste avontuur al zien, maar dat kon helaas niet. Het was een prachtig moment in de hitte, maar de rondleiding kon van start! Over het Fort is er veel van bekend:
Het Fort bij Edam
Stelling van Amsterdam: (verdedigingslinie, gelegen op 15 tot 20 kilometer rond het centrum van de stad Amsterdam.
De Stelling is 135 kilometer lang, bevat 45 forten, en is aangelegd van 1880 tot 1920). Het fort is gelegen ten noorden van de Edammersluis in de Polder Zeevang bij Edam.
Het Fort bij Edam maakt deel uit van het Unesco Werelderfgoed Stelling van Amsterdam dat tussen ongeveer 1880 en 1920 werd aangelegd als verdedigingsgordel rond de hoofdstad.
De bouw van het Fort bij Edam begon in 1885 met de bouw van de dienstwoning en de bergloods bij Fort bij Edam. Deze dienden als directiekeet en voor de opslag van gereedschappen tijdens de bouw.
De slappe veenbodem was ongeschikt en de veengrond werd deels afgegraven en afgevoerd en hiervoor kwam een dikke zandlaag in de plaats.
De bouw van het fort model B begon in 1908, het zand werd deels weer weggegraven en meer dan 2000 palen werden de grond ingeslagen.
Oplevering: in 1913 werd het fort opgeleverd. De directiekeet werd in gebruik genomen door de fortwachter.
Gebruik: In het fort werden militairen gelegerd in Eerste Wereldoorlog van 1914 tot 1918 tijdens de mobilisatieperiode.
Daarna raakte het fort in onbruik. Het fort werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt bij de Duitse Wehrmacht.
In 1945 werden er na de bevrijding NSB'ers en collaborateurs gevangengezet.
Van 1948 tot 1980 is het fort een wapen- en munitieopslagplaats geweest, onder meer voor onbruikbaar gemaakte handvuurwapens.
In 1951 werd er op het terrein bij het fort een kokerschietbaan aangelegd voor de Nationale Reserve, de politie en Staatsbosbeheer.
In 1986 heeft het ministerie van Defensie het fort overgedragen aan Staatsbosbeheer (zie 1951).
In 2005 werd op initiatief van een groep vrijwilligers de 'Stichting Fort bij Edam' opgericht.
In het Fort kun je een hoop bezichtigen, de tijdlijn van de strijd van de vestingsteden tot aan de verschillende artikelen. Het is terug te vinden via de onderstaande foto's:
De bovenste linkerfoto toont een luchtfoto van het Fort bij Edam in 1927.
De onderste linkerfoto toont een foto bij een school in Edam met militairen in januari 1918.
De bovenste rechterfoto toont een foto van de bezettingen van het Fort onder leiding van Commandant Kapitein Voorneman.
De onderste rechterfoto toont een beëdiging van een officier op het Damplein door Overste E. Luden tijdens de mobilisatie 1914 - 1918.
De collectie aan de rechterkant laten het Fort zien in 1995, de foto's behoren tot Beeldbank Cultureel Erfgoed.
Op een tafel is een miniatuur te zien van het Fort bij Edam, het kenmerkt zich door het Fort in het midden van het water met het Markermeer op de achtergrond.
Bij verschillende brieven zijn er toen nieuwsartikelen gepubliceerd en variëren met gebeurtenissen én jaargetijden.
Op een luchtfoto is de richting positievuur vanuit de frontkazemat te zien.
De foto's van de collectie: Militairen van het Fort bij Edam op het Groot Westerbuiten in Edam, de rechterfoto laat de schietbaan zien waar nu het strandbad is.
Linkerfoto onderin uit 1921 van de sloop van het stoomgemaal ''De Ijzeren Man'' en de rechterfoto onderaan betreft de fortwachter van het Fort.
De foto's van het Fort - in bezit door St. Menno v. Coehoorn zijn oorspronkelijk gemaakt in de jaren '80.
De volgende foto's - beginnend bij de linkerfoto bovenin: de H.H. Officieren groepsstafkwartier Edam, onder leiding van Commandant Luitenant-Kolonel E. Luden.
Linkerfoto onderin gaat over de zeesluis van Edam in 1915 waar twee militairen staan.
Rechterfoto bovenin staan de militairen van het Fort voor het stadhuis van Edam.
Rechterfoto onderin laat een constructie zien van de loswal voor zandschuiten aan het Oorgat bij het Fort.
Bij de collectie foto's van St. Menno v. Coehoorn gepubliceerd rond 2003.
Bij de volgende vier foto's staan er verschillende mannen per jaargetijde en locatie: linksbovenin staan/zitten de militairen in Edam op 2 juli 1920.
Linksonderin bevinden zich groep militairen bij een gebouw, het blijft onbekend waar de foto werd gemaakt.
Rechtsboven zijn burgers en militairen gezamenlijk in de Gravenstraat in Edam. Rechtsonderin de vier militairen bij de Telegraafkantoor bij het Fort in 1915.
Een collectie van vier foto's van het Fort in het jaar 1988.
Een plattegrond van het Fort in 1887 met de grenspalen in latere jaren.
Twee brieven die bevatten voor een militair geadresseerd in het Fort van Edam, de ander brief van een militair van het Fort in Edam naar familie.
Een aantal nieuwsbrieven na 1918, de brieven aan de linkerkant van 1918 tot 1920.
De middelste brief (Provinciale N-H Courant) van 5 augustus 1939. De rechter brieven van 1922, 1929 en 1934.
Zes schetsen van verschillende kanten van het Fort, de bouw en de oppervlakte van het terrein.
Een artikel over de Stelling van Amsterdam rond 1914 - 1918.
Op de foto is de keuken te zien, de grote kookketels waren bestemd voor 300 militairen die in het Fort aten.
Via een papier valt er te lezen over de dienstregeling vanaf oktober 1914, de ritten met verschillende bestemmingen: Amsterdam - Edam, Amsterdam - Alkmaar, Kwadijk - Volendam en Monnikendam - Marken.
Hierbij zijn er twee foto's van een plattegrond van de Stelling van Amsterdam, in totaal 45 vestingen. Vanaf Muiden tot aan Edam.
Een tijdlijn laat de strijd zien met de vestingen: 1568 - 1648 (De 80-jarige Oorlog), 1672 (De oude Hollandse Waterlinie - verdediging van Holland in de 17e en 18e eeuw), 1785 (De Pruisen komen - In strijd tegen de Patriotten, de Oude Hollandse Waterlinie bood weerstand).
1795 (De Fransen komen - Militaire troepen bezetten het land), 1806 (De posten van Krayenhoff - Een 5 kilometer Amsterdamse waterlinie rond Amsterdam), 1815 (Nieuwe Hollandse Waterlinie - De Waterlinie beschermde een groot deel van Holland en de stad Utrecht), 1849 (Linie van Amsterdam), 1853 (Invoering Kringenwet - De wet had tot doel het vrijhouden van het schootsveld rond vestingwerken).
1870 (Mobilisatie Frans-Duitse Oorlog - Militaire troepen bezetten Parijs; Elzas-Lotharingen wordt Duits grondgebied), 1874 (Vestingwet - Besluit tot bouw van de Stelling van Amsterdam), 1885 (Ontwikkeling van de brisantgranaat - De gemetselde torenforten zijn hier niet tegen bestand), 1896 (Inundatiewet - Regeling tot schadeloosstelling van gedupeerde boeren), 1914 (Mobilisatie Eerste Wereldoorlog - Er wordt niet geïnundeerd tijdens de vier mobilisatiejaren).
1922 (Vesting Holland - De afzonderlijke waterlinies worden opgeheven en samengevoegd tot één linie: De Vesting Holland), 1939 - 1940 (Mobilisatie Tweede Wereldoorlog - De Nederlandse regering besluit tot Inundatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Stelling van Amsterdam en de Grebbelinie), 1944 - 1945 (Tweede inundatie - De Duitse bezetter laat grote delen van de waterlinies inunderen om de geallieerden tegen te houden), 1950 (Bouw IJssellinie - De Koude Oorlog), 1963 (Kringenwet - Afschaffing van de Kringenwet na 110 jaar), 1996 (Werelderfgoed - De Stelling van Amsterdam wordt opgenomen in de Werelderfgoedlijst van de UNESCO).
Op een heel oud atlasafbeelding is te zien hoe de Zuiderzee- en de Stelling van Amsterdam was.
De volgende foto's zijn de bouw van het Fort bij de Kwakel in 1905. De houten heipalen die aangebracht werden.
De funderingsbalken die worden gebouwd. De betonstort. Het verder uitvoeren van de fundering, het aanbrengen van de schenkels van het segmentvormig dek en de funderingsbalken van het hoofdgebouw en het resultaat van het Fort.
De militairen op het paard moesten door een drassig gebied om hun geschut te verplaatsen.
De bovenste linkerfoto zijn de militairen van het Fort op de Zuiderzeedijk.
De onderste linkerfoto zijn de militairen op het Westerbuiten, na een mars te hebben gelopen naar Kwadijk.
De bovenste rechterfoto het orkest van het Fort van Edam bij het stadhuis.
De onderste rechterfoto zijn de militairen op een onbekend locatie.
Zoals u kunt zien op twee foto's zijn de bouwtekening- en schetsontwerp te zien.
Op de foto is het fort te zien rond 1978, in beheer door Beeldbank NIMH.
De twee foto's laten een deel van het dak en de ingang van het Fort zien.
Na afloop bezocht ik zelf het dak en toen was het tijd om weer langzaam richting huis te gaan. Het Fort deed me denken uit de film van Bassie en Adriaan: De Diamant, Bassie en Adriaan zorgden ervoor dat ze de diamant kregen die de boeven hadden gestolen uit een museum. De boeven gingen Bassie en Adriaan achterna om die diamant terug te krijgen. Dat was een briljant moment!
